کتاب پسران ماهی گیر (آل بویه)

تشکیل دولت علویان طبرستان در سال ۲۵۰ مظهر کامل یگانگی است. سرداران گیلانی و دیلمیانی که در خدمت دولت علویان بودند، توانستند خود دولتی جدید تشکیل دهند که دیگر به منطقه‌ی پایین دریای خزر محدود نبود. آن‌ها نه تنها در ایران آن روز به قدرتی سیاسی رسیدند بلکه به زودی حتی بغداد را فتح کردند. آنچه در صفحات بعد پیش روی شما قرار می‌گیرد، داستان قدرت‌یابی و حکومت این گروه از مردم ایران است در سرزمین دیلم. 

محدوده‌ی جغرافیایی دیلم امروزه بخش‌هایی کوهستانی از گیلان یعنی حدود رودبار، زیتون منجیل تا الموت مازندران یا طبرستان و گرگان در حدود گنبد قابوس است. گفته‌اند در طبرستان قومی قدیمی به نام تپور زندگی می‌کرد که به واسطه‌ی محصور شدن آن نواحی با جنگل بیشتر ساز و سلاح آن‌ها تبر بوده است و نام محل از نام آن‌ها گرفته شده است. به هر حال مهاجرت تدریجی علویان به این منطقه که آن را دیلم یا دیلمستان می‌گفتند، سبب شد که مردم گرایش بیشتری به تشیع و مخالفت با عباسیان سیاه جامه پیدا کنند. حتی این امر با شهادت امام رضا (ع) توسط مأمون عباسی شدت یافت و همراهان و دوست داران امام از ترس حکومت، به کوه‌های طبرستان پناه بردند. به این ترتیب نهضت علویان شکل ریشه داری به خود گرفت. همان طور که گفته شد، در قرن سوم هجری یکی از علویان به نام حسن بن زید یا داعی کبیر از فرزند زادگان امام علی (ع) توسط مردم طبرستان دعوت شد تا به آن دیار بیاید و رهبر قیام آن‌ها شود.

• سامانیان، آل بویه و غزنویان ~مازیار بغلانی، ایلناز ابراهیمی